Η μάχη της Ισσού

Στις 12 Νοεμβρίου του 333 π.Χ ο Αλέξανδρος Γ΄ο Μακεδών  αντιμετωπίζει με το στρατό του τον Δαρείο τον  Γ’, μεγάλο βασιλέα της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, στο στενό  μεταξύ όρους Αμανός και του Ισσικού κόλπου, κοντά στις Κιλίκιες πύλες. Λόγω της ημέρας λοιπόν, θα σας γράψω για τη μάχη της Ισσού.

Μετά το θάνατο του πατέρα του και την άνοδο του στο Μακεδονικό θρόνο, ο Αλέξανδρος είναι αποφασισμένος να πραγματοποιήσει το όνειρο του Φιλίππου για την κατάκτηση της Περσικής αυτοκρατορίας. Με το πρόσχημα οτι επιθυμεί να εκδικηθεί την Περσική εισβολή στην Ελλάδα από τον Δαρείο τον Α΄ και τον Ξέρξη, ενάμιση αιώνα νωρίτερα, ο Αλέξανδρος  περνάει τον Ελλήσποντο  την άνοιξη του 334 π.Χ. και κινείται προς την Μικρά Ασία.

Με έναν θυελλώδη ρυθμό ο στρατός του προελαύνει θριαμβευτικά στη Μικρά Ασία «απελευθερώνοντας» όπως χαρακτηριστικά λέει, την μία πόλη μετά την άλλη, πολλές εκ’ των οποίων  παραδίδονται αυτόβουλα ενώ σημαντική αντίσταση συναντά μόνο στην μάχη του Γρανικού, όπου καταφέρνει πάραυτα να κατατροπώσει τις δυνάμεις των Περσών.

Τον χειμώνα  του 334-333 π.Χ. τα Μακεδονικά στρατεύματα  διασχίζουν τα ορεινά περάσματα της κεντρικής και  νότιας Μικράς Ασίας, γεγονός  που θορυβεί εξαιρετικά  τον Δαρείο που, μετά και από μία αποτυχημένη απόπειρα  θαλάσσιου αντιπερισπασμού των Περσών στο Αιγαίο, αποφασίζει να συγκεντρώσει όλους τους τις δυνάμεις και να αντιμετωπίσει τον αντίπαλο στην ξηρά.

Στα μέσα του καλοκαιριού ο Δαρείος συγκεντρώνει ένα νέο Περσικό Στράτευμα  στη Βαβυλώνα και μαζί με την οικογένεια του κινείται προς την Κιλικία και στρατοπεδεύει στη πεδιάδα των Σωχών. Η θέση αυτή θεωρείται κατάλληλη για την ανάπτυξη των πολυάριθμων Περσικών δυνάμεων ώστε να αποτελέσει κατάλληλο πεδίο μάχης για την αναμέτρηση με τη στρατιά του Αλεξάνδρου.

Εν τω μεταξύ ο Αλέξανδρος, διασχίζει την Καππαδοκία και κατευθύνεται προς τα περάσματα της οροσειράς του Ταύρου, τις περίφημες Κιλίκιες πύλες, που εξασφάλιζαν πρόσβαση προς τη Συρία. Η διάβαση του Ταύρου αποδεικνύεται δύσκολη ενώ κάποιες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ορεσίβιων φυλών στην Κιλικία και μια ασθένεια του Αλέξανδρου που τον καθηλώνει στην Ταρσό, καθυστερούν το Μακεδονικό στρατό.

Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται  από τον Δαρείο ως φυγομαχία, εκτίμηση που ενισχύεται και από το περιβάλλον του Πέρση ηγεμόνα. Ο Δαρείος πεπεισμένος ότι ο Αλέξανδρος κωλυσιεργεί, επειδή φοβάται να προχωρήσει σε μια μετωπική αναμέτρηση με τον τεράστιο όγκο του Περσικού στρατού,  αποφασίζει να προωθηθεί στην Κιλικία για να συναντήσει τον αντίπαλο.

Ο Μακεδόνας στρατηλάτης,  πληροφορείται  την ανάπτυξη των Περσών στην πεδιάδα των Σωχών ενώ βρίσκεται στη Μαλλό και περνάει τις Κιλίκιες πύλες για να τους αντιμετωπίσει. Φθάνει στην Ισσό με στόχο τον έλεγχο των δύο μοναδικών περασμάτων από τα οποία ο Δαρείος θα μπορούσε να φέρει στρατό στην Κιλικία και καταλαμβάνει το λιμάνι της πόλης, όπου αφήνει τους τραυματίες του για να αναρρώσουν.

Αγνοώντας ότι ο Δαρείος ήδη προελαύνει στην Κιλικία, κινείται νοτιότερα  και βασισμένος σε ψευδείς πληροφορίες που οι Πέρσες αφήνουν  σκόπιμα να διαρρεύσουν, αποφασίζει να στρατοπεδεύσει στη Μυριάνδρο, κοντά στην σημερινή Αλεξανδρέττα, περιμένοντας την προσέγγιση των Περσών από τις πύλες της Συρίας. Η επίθεση όμως αυτή δεν πραγματοποιείται ποτέ.

Ο  Δαρείος με το στρατό του, έχοντας διαγράψει έναν μεγάλο κύκλο με διεύθυνση βόρεια και δυτικά γύρω απο το  όρος Αμανός φθάνει στον κόλπο της Ισσού και καταλαμβάνει την  πόλη.  Οι Πέρσες βασανίζουν και  σκοτώνουν τους Μακεδόνες τραυματίες ενώ σε όσους επιτραπεί να επιζήσουν κόβεται το δεξί χέρι, σφραγίζεται με πίσσα και στη συνέχεια αφήνονται ελεύθεροι για να διαδώσουν τα όσα έχουν συμβεί.

Η αποτρόπαιη πράξη δίνει ένα επιπλέον κίνητρο στον Αλέξανδρο να κατατροπώσει τον Δαρείο. Είναι η πρώτη φορά στην διάρκεια της εκστρατείας του που έχει παραπλανηθεί. Ο εχθρός βρίσκεται στα νώτα του και του αποκόπτει τον ανεφοδιασμό. Παρόλα αυτά διατηρεί την πίστη στις ικανότητες του στρατεύματος του και διατάζει μεταβολή. Πρέπει να εξασφαλιστεί η νότια είσοδος στην πεδιάδα της Ισσού.

Οι Μακεδόνες σπεύδουν  βόρεια σε μια απίστευτη αναγκαστική πορεία 120 χιλιομέτρων σε δύο ημέρες, κάτω από καταρρακτώδη βροχή.  Ο Αλέξανδρος βγάζει λόγο για να εμψυχώσει τους άνδρες του, κάνοντας αναφορά στον Ξενοφώντα και την κάθοδο των μυρίων. Ο ενθουσιασμός του είναι μεταδοτικός. Στο τέλος της ομιλίας οι στρατιώτες χτυπούν τα σπαθιά στις ασπίδες τους  και επευφημούν.

Ο Δαρείος που έχει παραταχθεί στη, στενὴ παραλιακή πεδιάδα της Ισσού θέτοντας το στράτευμα του σε εξαιρετικά μειονεκτική θέση, ανίκανο να αναπτυχθεί στα στενά και να εκμεταλλευθεί την αριθμητική του υπεροχή, πραγματοποιεί κι ένα δεύτερο τραγικό λάθος. Αγνοεί την προτροπή του Χαρίδαμου, ενός από τους πιο αξιόπιστους Έλληνες στρατηγούς του, να διαιρέσουν  το στράτευμα και να του επιτραπεί να αντιμετωπίσει μόνος του τον Αλέξανδρο.

Ο Πέρσης ηγεμόνας αρνείται να αφήσει τον Έλληνα νεόπλουτο να του στερήσει τη δόξα της νίκης και ο Χαρίδαμος επηρεασμένος από το γεγονός κάνει ειρωνικά σχόλια σχετικά με τους Πέρσες. Ο Δαρείος, ο οποίος μιλά άπταιστα ελληνικά αντιλαμβάνεται την προσβολή και διατάζει την εκτέλεση του Χαρίδαμου, χάνοντας έτσι έναν από τους ικανότερους στρατηγούς του.

Έχοντας εξασφαλίσει τα νότα του ο στρατός του Αλέξανδρου συνεχίζει να κινείται βόρεια σε σχηματισμό «επι κέρως» με τη μια μονάδα να προπορεύεται της άλλης σε στενό μέτωπο, το οποίο αναπτύσσονταν καθώς προχωρούσαν στα ευρύτερα τμήμα της πεδιάδας, εκτεινόμενο τόσο προς τα δεξιά όσο και προς τα αριστερά, όπως επέτρεπε το έδαφος.

Οι δύο στρατοί συναντιούνται στον ποταμό Πίναρο. Το στράτευμα του Αλέξανδρου δεν ξεπερνά τους 30.000 άνδρες εκ των οποίων οι 25.000 περίπου είναι πεζοί και οι 5.000 ιππείς. Oι Περσικές δυνάμεις απαρτίζονται σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς από 25,000 μέχρι 100,000 Πέρσες και  10,000 Έλληνες Μισθοφόρους, ενώ σύμφωνα με τον Αρριάνο τον  Διόδωρο και τον Καλλισθένη απο 500.000 μέχρι 600.000 Πέρσες και 30.000 Έλληνες μισθοφόρους.

Η μάχη  εξελίσσεται σε έναν εφιάλτη για τον Δαρείο. Παρά το πλεονέκτημα των αριθμών, ο ίδιος και οι άνδρες του βρίσκονται σύντομα σε αμυντική θέση, αδυνατώντας να ελιχθούν με το Περσικό μέτωπο  να εμποδίζεται από τα βουνά στα αριστερά του και τη θάλασσα στα δεξιά του.

Το Μακεδονικό στράτευμα (συμπεριλαμβανομένων Θεσσαλών, θρακών και άλλων Ελλήνων οπλιτών) βαδίζει αναπτύσσοντας τον δοκιμασμένο σχηματισμό  της φάλαγγας, εν κινήσει. Το δεξί κέρας της φάλαγγας με τρία τάγματα επεκτείνεται στα βουνά και το αριστερό προς τη θάλασσα με τέσσερα τάγματα, ενώ το βαρύ πεζικό βρίσκεται στη μέση.

Μετά την προβολή του Μακεδονικού σχηματισμού, ο Δαρείος επιτίθεται με το ιππικό του στην εμπροσθοφυλακή με στόχο να διασπάσει το δεξί κέρας της φάλλαγας. Αν και παρεμποδίζεται από την όχθη του ποταμού και τα χαρακώματα που είχε κατασκευάσει ο Δαρείος, ο Αλέξανδρος  και το επίλεκτο τμήμα του  ιππικού του κινείται  γρήγορα στην αριστερή πλευρά  του Περσικού στρατεύματος.

Οι προσπάθειες για απώθηση  της Μακεδονικής στρατιάς πίσω από τον ποταμό Πίναρο πέφτουν στο κενό. Ο Αλέξανδρος, στρέφεται προς το  κέντρο του μετώπου των Περσών όπου εντοπίζει τον Δαρείο, ο οποίος τρέπεται σε φυγή αρχικά με το άρμα του και στη συνέχεια έφιππος. Ο Αλέξανδρος αν και σοβαρά τραυματισμένος στο μηρό, τον καταδιώκει μέχρι το σούρουπο, χωρίς να καταφέρει να τον συλλάβει.

Στο υπόλοιπο πεδίο της μάχης  παρόλο που η αριστερή πτέρυγα του Μακεδονικού στρατεύματος αντιμετωπίζει σφοδρή επίθεση από το δεξί τμήμα του Περσικού μετώπου,  με την είδηση της αποχώρησης του Δαρείου επικρατεί πανικός και οι Πέρσες τρέπονται σε φυγή. Πολλοί ποδοπατούνται  μέχρι θανάτου κατά την μαζική έξοδο.

Οι απώλειες των Περσών φτάνουν, σύμφωνα με τις σύγχρονες εκτιμήσεις,  τους 20.000 άνδρες και του Μακεδονικού στρατεύματος τους 7,000. Οι άτακτη φυγή των Περσών αφήνει στον Αλέξανδρο και τους Άνδρες του τις σκηνές των Περσών γεμάτες με άφθονα λάφυρα, ανάμεσα στα οποία τις δύο κόρες, τη μητέρα και τη γυναίκα του Δαρείου.

Ο Πλούταρχος αναφέρει:

”… τους έκανε γνωστό ότι ο Δαρείος δεν ήταν νεκρός, και ότι δεν χρειάζεται να φοβούνται  πως θα πάθουν κακό από τον Αλέξανδρο, ο οποίος έκανε τον πόλεμο σ ‘εκείνον μόνο για την εξουσία. Θα έπρεπε να τους παρέχονται όλα όσα είχαν συνηθίσει  να λαμβάνουν από τον  Δαρείο.”

Παρά το γεγονός ότι ο Δαρείος ζήτησε την επιστροφή της οικογένειάς του  υποσχόμενος  στον Αλέξανδρο το  μισό του βασίλειο, ο Αλέξανδρος αρνήθηκε. Αντ ‘αυτού, τον προκάλεσε να σταθούν αντιμέτωποι και να πολεμήσουν για δεύτερη φορά, πράγμα που συνέβη το Φθινόπωρο του 331π.Χ στα Γαυγάμηλα, όπου ο Δαρείος τράπηκε και πάλι σε φυγή,  για να συναντήσει αυτή τη φορά τον θάνατο του και μάλιστα από τα χέρια ενός δικού του.

Πηγές