Στις 28 Απριλίου του 1896, Γάλλοι αρχαιολόγοι ανέσυραν μέσα από τα ερείπια, κοντά στο ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς, την πίσω κνήμη ενός χάλκινου αλόγου και στη συνέχεια τα ηνία, έναν ενεπίγραφο λίθο και ένα χάλκινο, ανθρώπινο, άγαλμα σε φυσικό μέγεθος. Λόγω της ημέρας λοιπόν θα σας γράψω για τον Ηνίοχο των Δελφών.
Το 478 π.Χ. ο Πολύζαλος, τύραννος της Γέλας στη Σικελία και ένας από τους τέσσερις γιούς του τυράννου των Συρακουσσών Δεινομένη, αφιέρωσε στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς, ένα τέθριπο χάλκινο άρμα, για να τιμήσει τη νίκη του είτε, κατά μια άλλη εκδοχή, τη νίκη ενός απο τους αδελφούς του, στα Πύθια.
Τα Πύθια ήταν η πιο σημαντική, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες πανελλήνια γιορτή και διοργανώνονταν προς τιμή του θεού Απόλλωνα. Πραγματοποιούνταν κάθε 4 χρόνια στους Δελφούς και στο Χρισσό Φωκίδας και περιλάμβανε αρχικά, μόνο μουσικούς αγώνες, ενώ μετά το 586 π.Χ. εμπλουτίστηκε με αθλητικούς αγώνες και μία ιπποδρομία.
Το τέθριππο άρμα του Πολύζαλου οδηγούσε ένας ηνίοχος, ύψους 1.80cm, κατασκευασμένος από χαλκό, με λεπτομέρειες από ασήμι, γυαλί και ημιπολύτιμους λίθους και ήταν μέρος σύνθεσης, που περιλάμβανε συνολικά εκτός από τα τέσσερα άλογα που έσυραν το άρμα και άλλη ανθρώπινη μορφή ή μορφές.
Για την σύνθεση του όλου αφιερώματος δεν υπάρχει ομόφωνη άποψη μεταξύ των ερευνητών, καθώς άλλοι την αναπαραστούν με δύο παιδιά να κρατούν τα ηνία των εξωτερικών αλόγων και άλλοι με ένα παιδί να κρατά τα ηνία ενός πέμπτου αλόγου.
Το χάλκινο σύνολο έμεινε στη θέση του για ενάμισι περίπου αιώνα, μέχρι το 373 π.Χ. όταν κατακρημνίσθηκε, από μεγάλο σεισμό, που κατέστρεψε ακόμη και τον ναό του Απόλλωνα. Μετά τον σεισμό, Ιερείς του Μαντείου, έθαψαν το κατεστραμμένο αφιέρωμα, σε μια κρύπτη, ανάμεσα στο Ναό και στο θέατρο των Δελφών.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή. ο Ηνίοχος διασώθηκε από ερείπια που συσσωρεύθηκαν κατά τη διάρκεια του σεισμού πίσω από το Ισχέγαον, ένα αρχαίο προστατευτικό τείχος, βόρεια του ναού του Απόλλωνα και έτσι θαμμένος διέφυγε τη σύληση και τον αφανισμό σε αντίθεση με άλλα μεγάλης κλίμακας χάλκινα συμπλέγματα του δελφικού ιερού, που λεηλατήθηκαν, κλάπηκαν ή μεταποιήθηκαν.
Μετά από 2.000 χρόνια ταφής, το άγαλμα ήρθε ξανά στο φώς το 1896, στη διάρκεια ανασκαφών της Γαλλικής σχολής των Αθηνών, με επικεφαλής τον Emile Bourguet, μαζί με δύο πίσω πόδια αλόγων, μια ουρά, κομμάτια από το ζυγό του άρματος κι ένα παιδικό χέρι με υπολείμματα ηνίων.
Κοντά του βρέθηκε επίσης τμήμα του λίθινου βάθρου, όπου διατηρούνται δύο στίχοι από το έμμετρο αφιερωματικό επίγραμμα «Πολύζαλος μ’ ανέθηκεν .ον άεξ ευώνυμ’ Απόλλον» που (κατά μια εκδοχή) σε μια ελεύθερη απόδοση μεταφράζεται «ο Πολύζαλος με αφιέρωσε, κάνε τον ω Απόλλωνα να ευημερήσει».
Η ανακάλυψη του Ηνίοχου προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, γιατί παρ’ ότι οι μεγάλοι γλύπτες της κλασσικής Ελλάδας ήταν προπάντων χαλκουργοί, τα έργα τους ήταν γνωστά κυρίως από μαρμάρινα Ρωμαϊκά αντίγραφα και μέχρι τότε δεν είχε βρεθεί κανένα άλλο χάλκινο άγαλμα κλασικής εποχής, και μάλιστα σε φυσικό μέγεθος και τέτοιας καλλιτεχνικής τελειότητας.
Ο Ηνίοχος των Δελφών Στρέφει το κεφάλι ελαφρά προς τα αριστερά και φοράει στο μέτωπο την ταινία του νικητή, διακοσμημένη με ένθετο ασημί μαίανδρο. Τα μάτια του είναι απο λευκό σμάλτο και καστανή ημιπολύτιμη πέτρα, με βλεφαρίδες από ένθετα ελάσματα και δεν υπάρχει στην όψη του το χαρακτηριστικό μειδίαμα των αρχαϊκών κούρων. Ο αγώνας έχει τελειώσει και ο Ηνίοχος ήρεμος απολαμβάνει τις επευφημίες του πλήθους.
Είναι ντυμένος με την τυπική ξυστίδα (τον χιτώνα που φορούσαν στις αρματοδρομίες), με μια ζώνη ψηλά πάνω από τη μέση, ενώ o ανάλαβος, δύο ταινίες που περνούν σαν τιράντες πάνω από τους ώμους και σταυρώνουν στην πλάτη, εμποδίζει το ένδυμα να φουσκώνει από τον άνεμο κατά τη διάρκεια της αρματοδρομίας. Το αριστερό χέρι λείπει, ενώ το δεξί του χέρι στο οποίο διαγράφεται καθαρά μια φλέβα, σφίγγει τα ηνία και πιθανώς και κάποιο κεντρί που δεν διασωθήκε.
Το κάτω μέρος του χιτώνα έχει μια μνημειακή διαμόρφωση με πτυχώσεις που θυμίζουν κίονα χωρίς να διαγράφουν το σώμα, ενώ κάτω από το μακρύ χιτώνα προβάλλουν τα πέλματα, τα οποία, παρόλο που στην πλήρη σύνθεση του αφιερώματος θα ήταν αθέατα καθώς θα κρύβονταν από το άρμα, χαρακτηρίζονται από συγκλονιστική λεπτομέρεια.
Αξιοσημειώτο είναι επίσης το γεγονός οτι αν και έχει υποστεί αλλοίωση, σε σημεία του κορμού διακρίνεται ακόμη η χαρακτηριστική μπλέ Οξείδωση (στη βιβλιογραφία αναφέρεται μπλέ πατίνα), που σύμφωνα με τον Πλούταρχο και τον Παυσανία, παρατηρούνταν μόνο στα χάλκινα αγάλματα του μαντείου των Δελφών και αποδίδονταν στη σύσταση του αέρα και τη γεολογική ιδιαιτερότητα της περιοχής.
Ο δημιουργός του Ηνίοχου είναι άγνωστος, πιθανολογείται όμως πως πρόκειται για τον Πυθαγόρα το Σάμιο, χαλκοπλάστη που ζούσε εξόριστος στο Ρήγιο (Reggio) της Καλαβρίας, κατά την περίοδο της ηγεμονίας των Δεινομενιδών.
Ο Ηνίοχος των Δελφών είναι ένα από τα σημαντικά έργα του αυστηρού ρυθμού, του καλλιτεχνικού ρεύματος που μεσολάβησε μεταξύ αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων (480-460 π.Χ.) και ένα από τα πιο αξιόλογα δημιουργήματα της παγκόσμιας, πολιτιστικής κληρονομιάς. Εκτίθεται σε ειδική αίθουσα, στο μουσείο των Δελφών.
Πηγές:
http://via.lib.harvard.edu
http://cool.conservation-us.org
http://odysseus.culture.gr/
http://www.enviro.gr
Dimitra Decorasylum
Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση Σοφία. Είναι απίστευτο τι θησαυρός κρύβεται πίσω από κάθε δημιουργήμα της Αρχαίας Ελλάδας! Την καλησπέρα μου
Sofia
Ευχαριστώ πολύ Δήμητρα! Είναι συγκλονιστικός ο Ηνίοχος όπως και πολλά αριστουργήματα που κληρονομήσαμε απο τους προπροπροπρο.. τέλος πάντων προγόνους μας 🙂
alekacraftaholic
Μα τέτοιες μικρολεπτομέρειες…!Τι τεχνίτες που ήταν αυτοί οι αρχαίοι!Στο ”τόσο” να τους έμοιαζα ,πόσο θα ήθελα.Καλή εβδομάδα ,Σοφία!
Sofia
Δεν ξέρω αν θα κατάφερνες να κάνεις έναν ηνίοχο αλλά πάντως πιάνουν τα χέρια σου Αλέκα, μη διαμαρτύρεσαι. Καλή εβδομάδα!
Giorgos
Ο Ηνίοχος ζητά να επιστρέψει στο μουσείο των Δελφών
Όσοι είναι από την Αράχωβα, ή έχουν έρθει σε αυτή για τουρισμό, ίσως έχουν ακουστά τον Ηνίοχο των Δελφών.
Το άγαλμα του Ηνίοχου είναι γλυπτό έργο των Δελφών και ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Η δημιουργία του τοποθετείται αμέσως μετά τους Περσικούς πολέμους.
Το συγκεκριμένο έργο αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου αφιερώματος το οποίο περιλάμβανε τέθριππο και τουλάχιστον μια δεύτερη μορφή, πιθανόν τον αναθέτη του άρματος ή κάποιο παιδί που κρατάει τα ηνία ενός από τα εξωτερικά άλογα.
iniohos-1
Το έργο αφιερώθηκε γύρω στο 470 π.Χ. από τον τύραννο της Γέλας, Πολύζαλο, με σκοπό τη διαιώνιση της νίκης του στο αγώνισμα της αρματοδρομίας στα Πύθια του 478 π.Χ.
Στο μεγάλο σεισμό του 373 π.Χ., η σφοδρή πτώση βράχων και χωμάτων προκάλεσε την καταστροφή του αρχαϊκού ναού καικαταπλάκωσε και το άγαλμα του Ηνίοχου.
Ωστόσο, κρυμμένο και προφυλαγμένο κάτω από τα χώματα που το σκέπαζαν για αιώνες, κατόρθωσε να διαφύγει τις κατά καιρούς συλήσεις των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Το 1896, μεγάλη γαλλική ανασκαφή τον έφερε ξανά στο φως, σχεδόν ανέπαφο, με την πράσινη πατίνα που τον προστάτευσε από τη διάβρωση. Η ανακάλυψή του συνοδεύτηκε από μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς ήταν τότε το μοναδικό χάλκινο άγαλμα της κλασικής εποχής σε μεγάλο μέγεθος.
Ο Ηνίοχος δεν απεικονίζεται κατά τη διάρκεια του αγώνα αλλά στο τέλος – μετά τη νίκη του – όταν ήρεμος και γεμάτος ευτυχίαπραγματοποιεί μέσα στον ιππόδρομο το γύρο του θριάμβου.
Τα μάτια του από ημιπολύτιμους λίθους μαγνητίζουν και αποδίδουν αυτό που οι Έλληνες της Κλασικής περιόδου ονόμαζανΗΘΟΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. Στο πρόσωπο και το σώμα δεν είναι χαραγμένα χαρακτηριστικά αλαζονείας, αλλά μιας ήρεμης αυτοπεποίθησης.
Το πιο λαμπρό μέρος του Ηνίοχου είναι τα κάτω άκρα! Τα γυμνά πόδια.
Ο τεχνίτης του Ηνίοχου (πιθανότατα ο Πυθαγόρας ο Σάμιος), στήριξε το υπέροχο αυτό άγαλμα στο ωραιότερο ζευγάρι γυμνών ποδιών που βγήκαν ποτέ από τη γλυπτική στην αρχαία Ελλάδα και έπειτα. Τα γραμμένα δάχτυλα ξεχωρίζοντας ένα-ένα, απλώνονται στο δεξί πόδι με κάποιο ριπιδωτό άνοιγμα. Οι κόμποι των αστραγάλων καθαρά πεταγμένοι, το λεπτό ανέβασμα της κνήμης, τα πέλματα που πατούν ολόκληρα και κρατούν το σώμα αναπαυμένο και βέβαιο, σχηματίζουν μια ενότητα ξεχωριστή, όσο κι αν το σύνολο είναι ένα και αδιαίρετο.
Ωστόσο, το απίθανο είναι ότι τα γυμνά αυτά εξαίσια πόδια ΔΕΝ ΕΠΡΟΚΕΙΤΟ ΝΑ ΦΑΝΟΥΝ. Καθώς ήταν ψηλά, πάνω στο άρμα και μακριά από τα μάτια που το θαύμαζαν!
legs-1
legs-2
Πόσο μακριά φαντάζει αυτό, το να αναζητά κανείς την τελειότητα ακόμη κι εκεί που δεν πρόκειται να φανεί… Πόσο μακριά είναι όλο αυτό από την Ελλάδα του σήμερα…
Ο Ηνίοχος ζητάει να επιστρέψει στο μουσείο των Δελφών
Η παρακάτω επιστολή, η οποία είναι μια φανταστική απαίτηση του Ηνίοχου των Δελφών προς τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης και τους αρχηγούς των κομμάτων, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Εμπρός”, τον φεβρουάριο του 1947. Αποτελεί ελεύθερη μετάφραση από το κείμενο που δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο “Ιστορικά του Παρνασσού”.
Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυβέρνησης και Εξοχώτατοι κύριοι Αρχηγοί,
Η παγκόσμια λαίλαπα με μετέφερε από το μουσείο των Δελφών στα υπόγεια του μουσείου Αθηνών.
Να ζήσει 1.000 χρόνια ο κύριος Κεραμόπουλος που με μετέφερε και με φύλαξε από την επιδρομή των απόγονων των Γαλατών και των Ούνων.
Τώρα, θέλω κι εγώ να επανέλθω στο ερημητήριό μου, θέλω να γυρίσω στην αίθουσα μου του μουσείου των Δελφών.
head-0
Αλλά πρέπει πρώτα η αίθουσα αυτή να επισκευαστεί, γιατί τρέχουν νερά και θα σκουριάσω και θα΄ναι κρίμα να με έχει σεβαστεί το πέρασμα του χρόνου από τη σκουριά και να σκουριάσω τώρα.
Δεύτερον, πριν μεταφερθώ παρακαλώ να μου κάνετε το δρόμο Αθηνών – Δελφών γιατί ένα κομμάτι του δρόμου αυτού (μεταξύ Θήβας και Λιβαδειάς) είναι γιδόστροτο.
Τρίτον, τα ξενοδοχεία των Δελφών και κυρίως το μεγαλύτερο και το πιο ξακουστό, ο “Απόλλων” είναι θεόκλειστα καθώς η μπότα του κατακτητή τα έχει ερημώσει.
Πρέπει να χρηματοδοτηθεί, να ανοίξει τώρα που πλησιάζει η άνοιξη και θα αρχίσουν να έρχονται περιηγητές.
Γιατί αν οι περιηγητές, δεν βρουν ούτε καλό δρόμο ούτε ξενοδοχείο θα φύγουν χωρίς να με δουν και θα πάρουν άλλες κατευθύνσεις, ενώ δεν θα συμβουλεύουν κι άλλους μετά να έρχονται στους Δελφούς.
Τέταρτον, στην πάλαι ποτέ πόλη του Μουσηγέτου Απόλλωνα, ένας συμπολίτης μας ίδρυσε φιλαρμονική με 24 όργανα, η οποία λειτούργησε το 1940-1944. Μετά ο αρχιμουσικός έφυγε για την Κέρκυρα από όπου καταγόταν καθώς δεν πληρωνόταν πια.
ΌΣΟ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ:
Ακυρώστε παρακαλώ την πίστωση των 100 εκατομμυρίων προς τους ιστιοπλοϊκούς ομίλους του Πειραιά και διαθέστε τα στους παραπάνω σκοπούς, και εγώ σας υπόσχομαι ότι έαν γίνουν τα ανωτέρω θα τα πάρετε πίσω τάχιστα από την τουριστική ανάπτυξη.
Ο ιστιοπλοϊκός όμιλος Πειραιά έχει πλουσιώτατα μέλη και δεν έχει ανάγκη της κρατικής βοήθειας, τη στιγμή μάλιστα που το σπίτι μου (μουσείο Δελφών) είναι έτοιμο να πέσει.
Ο εξαίρετος Έλληνας κ. Μπενάκης και μέλος του ιστιοπλοϊκου ξόδεψε τόσα κι ακόμα περισσότερα για τις Δελφικές εορτές, με την αλησμόνητη κυρία Εύα Σικελιανού, έτσι δεν θα το δεχτούν και τα νέα μέλη του συλλόγου:
1) Να είμαι εγώ θαμμένος σε υπόγεια και να μη βλέπω το ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ.
2) Να μην υπάρχουν δρόμοι κατάλληλοι να μεταφερθώ στους Δελφούς χωρίς να διατρέχω κίνδυνο να συντριβώ από τα τραντάγματα των λάκκων.
3) Να μην βρίσκουν οι ερχόμενοι ξένοι εδώ ένα μέρος της προκοπής να κοιμηθούν, και οι κύριοι (του ομίλου) να κοιμούνται στα μέγαρα και να ιστιοπλοούν.
Με ποια εθνική συνείδηση και κέφι θα πράξουν κάτι τέτοιο;
Τέλος, Κύριε Πρόεδρε και Κύριοι Υπουργοί, θΕΛΩ και ΔΙΚΑΙΟΥΜΑΙ και εγώ να επανέλθω στο ερημητήριό μου και στους παλιούς μου γνώριμους.
Θέλω να επανέλθω στην ωραία και ποιητική χώρα των προγόνων μου, που η σκαπάνη των αρχαιολόγων μου έδωσε το πρώτο φως του Ήλιου.
head-1
Αράχωβα Πανσιόν