Στις 20 Αυγούστου του 1619, η πρώτη ομάδα 20 Αφρικανών σκλάβων αποβιβάζεται στο Jamestown της Βιρτζίνια, στη Β. Αμερική. Λόγω της ημέρας λοιπόν θα σας γράψω για το υπερατλαντικό δουλεμπόριο.
Ο Αρχαίος κυριολεκτικά θεσμός της δουλείας ήταν υπαρκτός σε διάφορες μορφές, σε τμήματα της Δυτικής Αφρικής και πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων. Η ανάμειξη όμως των Ευρωπαϊκών δυνάμεων στο λεγόμενο υπερατλαντικό δουλεμπόριο έδωσε στο φαινόμενο της δουλείας διαστάσεις πρωτοφανούς κλίμακας και απαξίωσης της ανθρώπινης υπόστασης.
Όταν οι Πορτογάλοι έπλευσαν πρώτοι στην Αφρική στα 1430, επιδόθηκαν στο δουλεμπόριο αρχικά για να εξυπηρετήσουν τις μικρές ανάγκες τις Ευρώπης και της Μεσογείου σε σκλάβους, αλλά κυρίως για να ανταποκριθούν στην ζήτηση των Μουσουλμάνων έμπορων της Αφρικής, που τους χρησιμοποιούσαν επι αιώνες και πλήρωναν για αυτούς με χρυσό.
Σύντομα οι επεκτεινόμενες στο Νέο Κόσμο Ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες παρουσίασαν τεράστια έλλειψη σε εργατικό δυναμικό, που οι Βρετανοί κατάδικοι και οι Ευρωπαίοι εργάτες αποδείχτηκαν ανεπαρκείς να καλύψουν. Οι Αφρικανοί συνηθισμένοι σε τροπικό κλίμα, ανθεκτικοί στις τροπικές ασθένειες και συχνά με εμπειρία στη γεωργία και την κτηνοτροφία κρίθηκαν η «ιδανική λύση» στο πρόβλημα. Έτσι ξεκίνησε η συστηματική διακίνηση σκλάβων δια μέσου του Ατλαντικού, το διαβόητο “Μέσο Πέρασμα”.
Για διακόσια χρόνια, 1440-1640, η Πορτογαλία είχε το μονοπώλιο στις εξαγωγές των σκλάβων από την Αφρική, αργότερα όμως κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Δανία και η Σουηδία θέλησαν να εισέλθουν στο προσοδοφόρο, λεγόμενο “Τριγωνικό εμπόριο”. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η Βρετανία κατείχε την πρωτιά στην δουλεμπορική δραστηριότητα, διακινώντας σχεδόν 2,5 εκατομμύρια Αφρικανών σκλάβων.
Οι κύριες μέθοδοι υποδούλωσης Αφρικανών ήταν ο πόλεμος, οι επιδρομές και η απαγωγή, αλλά υπήρξαν και υπόδουλοι λόγω χρεών ή εξαιτίας της πείνας απο την ξηρασία. Ορισμένοι Αφρικανοί ηγέτες πολέμησαν εναντίον του δουλεμπορίου,πολλοί όμως απέκτησαν εξαιρετικό πλούτο, επιδιδόμενοι με μεγάλη προθυμία στο να αιχμαλωτίζουν ομοεθνείς τους και να τους πουλούν στους Ευρωπαίους εμπόρους.
Μετά τη σύλληψή τους, οι αιχμάλωτοι αλυσοδένονταν ανα ζεύγη απο το πόδι και από το λαιμό με την υπόλοιπη ομάδα και οδηγούνταν στην ακτή, περπατώντας περίπου 32 χιλιομέτρα τη μέρα. Αν και κάποιοι εξαναγκάστηκαν να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις απο τη Νότιο-Ανατολική μέχρι τη Δυτική Αφρική, λόγω του κόστους μετακίνησης και της θνησιμότητας, η πλειοψηφία των σκλάβων προέρχονταν από περιοχές κοντά στις ακτές του Ατλαντικού όπως η Σενεγάλη και το Κονγκό.
Οχυρά σκλάβων δημιουργήθηκαν κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Αφρικής, για να κρατούνται οι αιχμάλωτοι Αφρικανοί που έφθαναν στον Ατλαντικό, εν’ αναμονή της μεταφοράς τους. Εκεί, κυριολεκτικά έλιωναν, για μήνες, σε υπερπλήρη, στενά, μπουντρούμια και συχνά πέθαιναν εντός των τειχών των οχυρών, περιμένοντας τα πλοία των δουλεμπόρων να τους περισυλλέξουν.
Όταν τα δουλεμπορικά έφταναν και αγκυροβολούσαν, οι αιχμάλωτοι μεταφέρονταν έντρομοι σ’ αυτά συνωστισμένοι σε κανό και πολλοί πηδούσαν στη θάλασσα, και παρέμεναν κάτω από το νερό μέχρι να πνιγούν, για να αποφύγουν να περισυλλεγούν και να σωθούν. Συχνά, οι σκλάβοι κρατούνταν επί των πλοίων, μέχρις ότου αρπαχθεί επαρκής αριθμός, περιμένοντας υπο ασφυκτικές συνθήκες για μήνες, πριν την αναχώρηση.
Τα πρώτα πλοία που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά των ανθρώπων από την Αφρική στη Β. Αμερική, ήταν τροποποιημένα εμπορικά πλοία και αργότερα κατασκευάστηκαν ειδικά διαμορφωμένα σκάφη. Οι σκλάβοι ταξίδευαν δεμένοι σε δύο σειρές ραφιών που απείχαν ελάχιστα μεταξύ τους και σε κάποια δουλεμπορικά το λεγόμενο “κατάστρωμα σκλάβων”, άφηνε μόνο είκοσι εκατοστά χώρο για το κεφάλι, έτσι ώστε να μην μπορούν ούτε καν να καθίσουν για όλη τη διάρκεια του ταξιδιού.
Για κάθε σκλάβο υπήρχε διαθέσιμος χώρος 1.80cm επί 40cm για τους άνδρες, 1.50cm επί 40cm για τις γυναίκες και 1.40cm επί 30cm για τα παιδιά. Οι άνδρες σκλάβοι αλυσοδένονταν μαζί από τα πόδια και τοποθετούνταν ξεχωριστά από τις γυναίκες και τα παιδιά, ενώ σε κάποια πλοία αλυσοδένονταν όλοι ανά δυάδες, για να κινούνται πιο δύσκολα και να ελέγχονται ευκολότερα.
Οι υποδομές υγιεινής ήταν ανύπαρκτες ή στην καλύτερη περίπτωση περιορίζονταν σε κουβάδες κοινούς για πολλά άτομα. Η δυσοσμία που εκπέμπονταν από τα δουλεμπορικά έφτανε σύμφωνα με πηγές, με νότιο άνεμο, σε απόσταση 5 ναυτικών μιλίων, και ασθένειες όπως ευλογιά, δυσεντερία, και λέπρα αποδεκάτιζαν το ανθρώπινο φορτίο χωρίς να παραλείπουν πολλές φορές και το πλήρωμα.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι κυβερνήτες των δουλεμπορικών φρόντιζαν να ανεβάζουν τους σκλάβους στο κατάστρωμα για αερισμό, σε μια προσπάθεια περιορισμού των ασθενειών. Στο κατάστρωμα γίνονταν συχνά και η σίτιση και πολλές φορές το ελάχιστο φαγητό που προβλέπονταν χορηγούνταν με τη βία, αφού μεγάλος αριθμός σκλάβων κατέφευγε στην αυτοκτονία μέσω της άρνησης πρόσληψης τροφής.
Υπολογίζεται ότι το 30% των Αφρικανών που επιβιβάστηκαν συνολικά στα δουλεμπορικά, έχασαν τη ζωή τους στην διάρκεια των υπερατλαντικών αυτών ταξιδιών, που διαρκούσαν από 6 έως 8 βδομάδες, προτού φτάσουν στον προορισμό τους. Έτσι πολλοί πλοιοκτήτες υϊοθετούσαν ένα «συντηρητικό μοντέλο φόρτωσης» που προϋπέθετε μικρότερο φορτίο σκλάβων, με καλύτερες συνθήκες μεταφοράς ώστε να μειώνονται τα ποσοστά των απωλειών.
Στον αντίποδα, με το σκεπτικό ότι όσοι περισσότεροι σκλάβοι φορτώνονταν, τόσο περισσότεροι θα διασώζονταν προς πώληση, άλλοι δουλέμποροι επιβίβαζαν το μέγιστο δυνατό αριθμό ανθρώπων, που έφτανε και τα 700 άτομα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αγγλικού πλοίου “Βrookes” με το σκανδαλώδες, για τη χωρητικότητα του, φορτίο των 609 ατόμων, το διάγραμμα φόρτωσης του οποίου χρησιμοποιήθηκε ως ντοκουμέντο στη δικαστική διαμάχη για την κατάργηση της δουλείας.
Ένα από πιο αποτρόπαια καταγεγραμμένα περιστατικά, πρακτικής δουλεμπορικού πλοίου είναι η επονομαζόμενη «Σφαγή του Zong», το πλήρωμα του οποίου το Νοέμβρη του 1781 πέταξε στην θάλασσα 132 σκλάβους, όταν μετά από λάθη πλοήγησης απέκλινε από την πορεία του προς τη Jamaica και έμεινε από αποθέματα νερού. Το Αγγλικό καράβι είχε αποπλεύσει από την Αφρική με το ύποπτα μεγάλο, για τον όγκο του, φορτίο των 442 σκλάβων, το οποίο είχε μάλιστα φροντίσει να ασφαλίσει και βάση του ασφαλιστηρίου αυτού διεκδίκησε και αποζημίωση για την “φύρα” των 132 ατόμων.
Το “Zong” δεν ήταν ούτε η μόνη, ούτε η τελευταία περίπτωση στυγνής δολοφονίας Αφρικανών σκλάβων εν πλώ. Μετά την κατάργηση του δουλεμπορίου το 1807, όταν ο στόλος του Βασιλικού Ναυτικού καταδίωκε ύποπτα δουλεμπορικής δραστηριότητας πλοία, τα πληρώματα συχνά δεν δίσταζαν να ρίξουν τους Αφρικανούς στη θάλασσα, προκειμένου να μην συλληφθούν με σκλάβους επί του σκάφους και να αποφύγουν την κατάσχεση.
Τη στιγμή που τα πλοία έφταναν και έπιαναν λιμάνι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η πλειοψηφία των Αφρικανών οργανώνονταν σε ομάδες για να οδηγηθούν προς πώληση. Εκείνοι που θα πωλούνταν πλένονταν, ξυρίζονταν και τρίβονταν με λάδι φοίνικα για να καλυφθούν οι κακουχίες του ταξιδιού. Οι σκλάβοι που κρίνονταν ακατάλληλοι για πώληση είτε πωλούνταν φθηνότερα σε ομάδες ή αφήνονταν να πεθάνουν στις αποβάθρες.
Η πιο κοινή μέθοδος πώλησης ήταν οι δημοπρασίες. Υπήρχαν όμως και αναθέσεις με τις οποίες ένας ιδιοκτήτης φυτείας είχε από πρίν έρθει σε συμφωνία με έναν έμπορο, για την απευθείας μεταφορά σκλάβων στις φυτείες του. Μετά την πώληση τους, οι Αφρικανοί σημαδεύονταν με πυρακτωμένα σίδερα όπως τα βοοειδή και αναγκάζονταν, συχνά κάτω από τα βασανιστήρια, να αποδεχθούν ταυτότητες κατάλληλες για τη δια βίου δουλεία.
Θεωρούνταν πλέον κινητή περιουσία οι ίδιοι και αυτόματα τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους. Μπορούσαν ανα πάσα στιγμή να πουληθούν, να κληροδοτηθούν, να βρεθούν μέσα σε μια στιγμή σε μια μακρινή, άγνωστη τοποθεσία, αφήνοντας πίσω την οικογένεια και τους αγαπημένους, τους φίλους. Οι Ιδιοκτήτες τους όριζαν τη φύση της καθημερινής τους εργασίας και της υπόλοιπης τους ζωής.
Το μαστίγιο τόσο ως εικόνα όσο και ως ήχος έγινε ίσως η πιο κοινή μνήμη της δουλείας στις φυτείες. Οι Αφρικανές γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας και ιδιότητας, γίνονταν όλες θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Η θνησιμότητα στις φυτείες ανάγκαζε τους ιδιοκτήτες να προβαίνουν συχνά σε αγορές σκλάβων, για να διατηρούν τους αναγκαίους αριθμούς. Λίγοι σκλάβοι κατάφερναν να επιβιώσουν. Μεταξύ του 1830 και του 1860 μόνο το 10% των σκλάβων της Αμερικής ήταν πάνω από 50 ετών.
Από το 1500 μέχρι το 1900 οι Ευρωπαίοι ξερίζωσαν βίαια σχεδόν 12,5 εκατομμύρια ανθρώπους από όλη τη Δυτική και τη Δυτική Κεντρική Αφρική και τους μετέφεραν στην Αμερική, με τις πιο απάνθρωπες συνθήκες. Περίπου 1,8 εκατομμύρια από αυτούς έχασαν τη ζωή τους στο “Μέσο Πέρασμα”, και τα σώματα τους ρίχθηκαν στον Ατλαντικό. Ως αποτέλεσμα του δουλεμπορίου, πέντε φορές περισσότεροι Αφρικανοί έφθασαν στην Αμερική από ότι Ευρωπαίοι.
Το 1807 το έθνος που είχε επωφεληθεί περισσότερο από το δουλεμπόριο η Μεγάλη Βρετανία, κήρυξε παράνομη την αγορά, τη μεταφορά και την πώληση των δούλων, αλλά όχι την κατοχή τους που απαγορεύθηκε τον Αύγουστο του 1834, με τη Χειραφέτηση. Το τελευταίο αμερικανικό δουλεμπορικό ήταν πιθανότατα το Huntress της Νέας Υόρκης, το οποίο αποβίβασε ένα φορτίο Αφρικανών ανδρών και γυναικών αιχμαλώτων στην Κούβα το 1864.
Η δουλεία καταργήθηκε οριστικά στην Αμερική μετά τον εμφύλιο πόλεμο, με την ήττα των νοτίων πολιτειών το 1865, όμως οι ελεύθεροι μαύροι του νότου συνέχισαν να υποφέρουν. Από το 1862 μέχρι το 1870 πέθαναν, κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης του 19ου αιώνα, ένα εκατομμύριο μαύροι δούλοι, από τα συνολικά τέσσερα εκατομμύρια που είχαν αφεθεί “ελεύθεροι”, λόγω κακών συνθηκών διαβίωσης και μιας γενικευμένης διάθεσης ρατσισμού προς το πρόσωπό τους.
Η ανισότητα των Αφροαμερικανών ενώπιον της δικαιοσύνης και οι βίαιες, εναντίον τους, επιθέσεις λευκών που συχνά έφταναν σε βασανιστήρια ή δολοφονίες, συνεχίστηκαν αμείωτες μέχρι το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα της δεκαετίας του 1960. ο Μισισιπής η τελευταία πολιτεία που επικύρωσε μόλις το 1995, την 13η τροποποίηση του Αμερικανικού συντάγματος του 1865, περί κατάργησης της δουλείας, εξαιτίας ενός γραφειοκρατικού λάθους δεν επισημοποίησε την επικύρωση.
Η παράλειψη αυτή έγινε αντιληπτή και σπεύθηκε να διορθωθεί το 2012 όταν προβλήθηκε η ταινία του Steven Spielberg «Λίνκολν». 147 χρόνια μετά την έγκριση της ιστορικής απόφασης του Αβραάμ Λίνκολν, ο επικεφαλής των Εθνικών Ομοσπονδιακών Αρχείων των ΗΠΑ έγραψε επισήμως στα βιβλία: «Η Πολιτεία του Μισισιπή επικυρώνει τη 13η Τροποποίηση του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών».
Leave a Reply